बर्सातको समय सुरु भएसँगै गुल्मीमा कफीका बिरुवाहरूको माग अत्यधिक बढेको छ । मुसिकोट नगरपालिका–५ स्थित कफी विकास केन्द्र आँपचौरमा कफी नर्सरीमा उत्पादित बिरुवा किसानहरूलाई पुर्याउन मुस्किल भएको छ । गुल्मी जिल्लामा पछिल्लो समय कफी खेतीप्रति किसानहरूको आकर्षण उल्लेखनीय रूपमा बढ्दै गएको छ। प्राकृतिक रुपमा अनुकूल जलवायु, उबड–खाबड पहाडी भू–भाग र उर्वर माटोले गर्दा कफी खेतीका लागि उपयुक्त मानिएको गुल्मीमा किसानहरू कफीलाई अब व्यावसायिक नगदेबालीको रूपमा लिन थालेका छन्। यससँगै कफीको बिरुवाको माग पनि तीव्र रूपमा बढ्दै गएको छ।
रेसुंगा नगरपालिका, चन्द्रकोट गाउँपालिका, इस्मा, मदाने, कालिगण्डकी लगायतका स्थानीय तहमा सयौं किसानहरूले कफी खेतीमा लगानी बढाइरहेका छन्। पहिले थोरै क्षेत्रफलमा परीक्षणका रूपमा खेती गरिएकामा अहिले ठूलो परिमाणमा विस्तार गर्न खोज्दा बिरुवाको आपूर्ति समस्या देखिएको छ।
रेसुंगा नगरपालिका–७ का किसान टेकबहादुर भुसाल भन्छन्, “पहिला ५० वटा बिरुवा रोपेको थिएँ, अहिले फल्न थालेपछि बजारको माग बुझियो। अब १ हजार बिरुवा थप्ने योजना बनाएको छु, तर नर्सरीमा पुग्दा बिरुवा नपाएर फर्किनुपरेको छ।”
कृषि ज्ञान केन्द्र गुल्मीका प्रमुख कृषि अधिकृतका अनुसार जिल्लामा वार्षिक ५० हजारभन्दा बढी कफी बिरुवाको माग भइरहे पनि हाल उपलब्धता ३०–३५ हजारमा सीमित छ। सरकारी नर्सरी तथा निजी नर्सरीहरूबाट उत्पादन हुने बिरुवा किसानको माग धान्न पर्याप्त नभएको उनले बताए।
उनले भने, “गुल्मीमा कफी खेतीको सम्भावना धेरै राम्रो छ। कृषकमा उत्साह छ, तर बिरुवा, प्रविधि र बजार व्यवस्थापनमा सघाउनुपर्ने आवश्यकता छ। यथासमय सरकारले योजना बनाएर हस्तक्षेप गर्न सके जिल्लाले ठूलो आर्थिक फाइदा लिन सक्छ।”
कृषकहरूको भनाइमा बजारमा नेपाली कफीको माग बढ्दो छ, साथै निर्यातको पनि राम्रो सम्भावना रहेकोले उनीहरू दीर्घकालीन दृष्टिकोणसहित कफी खेती गर्न इच्छुक छन्। तर गुणस्तरीय बिरुवाको अभाव, तालिमको कमी, औपचारिक बजार व्यवस्थापन नहुनु र सहुलियतपूर्ण ऋण सुविधाको अभावले किसानलाई अप्ठ्यारो परेको छ।चन्द्रकोट गाउँपालिका–५ का युवा कृषक पुष्पराज थापा भन्छन्, “हामी गाउँमै बसेर राम्रो आम्दानी गर्न सक्छौं भन्ने विश्वास कफीले दिलाएको छ। तर बिरुवाको मूल्य महँगो छ, अनुदानमा पाउने प्रक्रिया झन्झटिलो छ।”यस समस्यालाई सम्बोधन गर्न स्थानीय तहहरूले पनि विभिन्न योजना बनाइरहेका छन्। रेसुंगा नगरपालिकाका कृषि शाखा प्रमुख निर्मला केसीका अनुसार आगामी वर्ष नगरपालिकाले सामूहिक नर्सरी स्थापना गरी बिरुवा उत्पादन गर्ने र किसानलाई सहुलियतमा उपलब्ध गराउने तयारी गरिरहेको छ।
कफी उत्पादनसँगै रूपान्तरण र बजारीकरणमा पनि ध्यान दिनुपर्ने आवश्यकता विज्ञहरूले औंल्याएका छन्। कफी प्रसोधन केन्द्र, प्याकेजिङ, ब्राण्डिङ तथा निर्यात प्रवर्द्धन जस्ता पक्षमा काम गरिएमा गुल्मीको कफी राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा प्रतिस्पर्धी बन्ने उनीहरूको भनाइ छ।
गुल्मीमा कफी खेती विस्तार हुँदै गइरहेको छ, र यसले स्थानीय तहमा रोजगारी, आयआर्जन र आत्मनिर्भरता बढाउने ठूलो सम्भावना बोकेको छ। तर, त्यसका लागि किसानहरूलाई गुणस्तरीय बिरुवा, आवश्यक तालिम, प्रविधिको पहुँच, बजारीकरण तथा सरकारी प्रोत्साहन आवश्यक छ। यदि समयमै सहजीकरण र नीतिगत हस्तक्षेप गरियो भने गुल्मी कफी उत्पादनमा देशकै नमुना जिल्लाको रूपमा स्थापित हुन सक्ने देखिन्छ।
