केयर सिह अदै

अमेरिकाको शिकाको शहरमा १८८६ मे १ तारीख को दिन देखि कानुनी रूपमा ८ घण्टा डिउटी, ८ घण्टा आराम, र ८ घण्टा मोनोरञ्जन को समय माग गरी मजदुर आन्दोलन घोषणा गरेको दिन हो । यो भन्दा पहिला पनि मजदुर आन्दोलन उठेको हो । मजदुर संगठन हरू क्रियाशील थिए, पेसागत संगठन पनि थिए । माग र हड्ताल पनि गर्दथे । काम गर्नेको समय सीमा नै थिएन । १८÷२० घण्टा काम गर्न बाध्य परिन्थ्यो, नेशनल लेबर युनियन ले ८ घण्टा काम को माग गर्ने फैसला सन १८६६ देखि नै गरेको थियो । यसै वर्ष प्रथम अन्तराष्ट्रिय जेनेभा कांग्रेस ले पनि ८ घण्टा कामको दिन लाई कानुनी मान्यता दिइयोस भनेर प्रस्ताव पास गर्रो , र यो ६ घण्टा कामको माग भित्र भित्र एटलान्तिक देखि पेरिस सम्म , न्यूयोर्क र इंग्ल्याण्ड देखि क्यालिफोर्निया सम्म सल्कदै गयो, मजदुर संगठन को संख्या वृद्धि हुँदै गयो । सन् १८८६ अगाडि १८७७ मा रेल मजदुर र फलाम कारखाना मा काम गर्ने मजदुर ले, आन्दोलन उठाएका थिए । १८८१ देखि १८५५ सम्म मजदुर हरुले कम्पनीमा ताला बन्दी गर्ने, हडताल गर्ने गर्दथे, सन् १८८४ मा हडताल मा उत्रने मजदुरको संख्या १ लाख ५० हजार थियो, । ५ सय कम्पनीमा तालाबन्दी गरेका थिए । 18८५ मा २ लाख ५० हजार मजदुर हड्ताल मा उत्रेका थिए ।
मई १, १८८६ मा वृहत आन्दोलन गर्ने पहिलेनै मजदुर संगठन हरुले घोषणा गरेका थिए । आन्तरिक तयारीमा व्यापक प्रचार थियो । मजदुरहरुले मई १ तारीख कहिले आउला भनेर उत्साहित थिए । जब मई १ आयो , मजदुर हरुले आफ्नो काम गर्ने औजार हरु लाई थन्क्याएर बाहिर निस्के , त्यस दिन ११हजार ५सय ६२ कम्पनीका ६ लाख मजदुर हरुले अमेरिका को सिकाको शहर मा प्रदर्शन गरेका थिए । न्युयोर्क ,बाल्टिमोर, वासिङटन, सेटलुई,पिट्सबर्ग,लगायत शहर हरुमा, हर ताल अभूतपूर्व रूपमा सफल भए, म ई १ पछि पनि मजदुर आन्दोलन हरू ले व्यापक रूप लिए, अन्य देश हरुमा पनि मजदुर आन्दोलन सुरु भयो ।
मई ३÷४ गते व्यापक दमन भयो ,यो घटना को विरोधमा मे १४ मा हे मार्केट मा विशाल प्रदर्शन भएको थियो, शान्तिपूर्ण सभामा प्रहरी दमन गरिएको थियो । ६ जना मजदुर हरुले ज्यान गुमाएका थिए, आन्दोलन मजदुर संघठन हरुको सयुक्त रूपमा घोषणा गरेका थिए । सन् १८८९ मा मजदुर हरुको महासभा पेरिस सभा ले मई १ को आन्दोलनको सफलताको मुल्ल नकान गर्दै, यो ८ घण्टा कामको माग को दिन लाई कानुनी मान्यता प्राप्त गर्दै ,अमेरिकी लेबर पार्टीले गरेको निर्णयलाई मान्यता दियो । यसरी सन् १८९० देखि में १ तारीख लाई अन्र्तराष्ट्रिय प्रदर्शन को रूपमा मनाउने निर्णय गरियो ।
में दिवसको परम्परा लाई कायम राख्दै अहिलेका मजदुर का समस्या हरलाई नयाँ सिरा बाट उत्थान गर्नु पर्दछ, विभिन्न देशमा मजदुर सम्बन्धी , कानुन हरू फरक फरक छन् , कहीं संगठित हुने अधिकार पनि छैन, नेपालमा बहुदल आएपछि सालमा २०४८ श्रमिक ऐन लागू भएको हो , पछि ठेकदारी प्रथा, नो वर्क नो पे जस्ता नियम पास भए, ठेकदार प्रथा लागू गरेपछि, मजदुर लाई स्थाई गर्ने कुरा नै भयन, थोरै भएपनि श्रम ऐन मा तोकिएको रकम मालिकले दिएका छैनन् । १२÷१४ घण्टा अझै पनि काममा लगाइन्छ, शारीरिक परिश्रम गर्ने मजदुर र बौद्धिक श्रम गर्ने बीच मा तलब मा विभेद छ, मजदुर हरुको तलवले शिक्षा , स्वास्थय,खाना लगाउन पुग्ने अवस्था छैन, आवास को पनि समस्या छ । नेपाल सरकारले मजदुरको लागि योगदानमा आधारित सुरक्षा भत्ता ऐन २०७४ लागू गरेको छ ।
यसमा श्रर्मिक पक्ष बाट १० प्रतिशत कम्पनी पक्ष बाट १० प्रतिशत कोष कट्टी गरी ५८ वर्ष उमेर पुगे पछि पेन्सनको रूपमा दिने योजना हो । यसमा हाम्रो संगठन, अखिल नेपाल ट्रेड युनियन महासंघ अन्टुक ले सरकार को पक्ष बाट पनि १० प्रतिशत थप गर्नुपर्ने माग गरेको छ । यसमा सरकारको कुनै योगदान छैन । नेपालमा हालसम्म ९ लाख प्रतिष्ठान दर्ता भएको भए पनि जम्मा ३ हजार प्रतिष्ठान पनि यो नियममा छैनन, किनकि मजदुर हरुलाई स्थाई नै गरिँदैन । सरकारी कर्मचारी लाई मात्र यसबाट लाभान्वित हुने देखिन्छ,।महँगी भत्ता, तलब वृद्धि , वार्षिक बोनस, मा सरकारी कर्मचारी वर्ग, वैदिक वर्ग,र शारीरिक परिश्रम गर्ने मजदुर वर्गमा विभेद छ, श्रमिक वर्गले जोखिम पूर्ण कामदेखि हानिकारक ग्यास , भट्टी मा काम गर्नु पर्ने हुन्छ, श्रमिक वर्गले नि शुल्क , स्वास्थ्य बीमा मा पनि विभेद छ , श्रमिक वर्ग का छोरा, छोरी लाई शिक्षा, स्वास्थ्य मा सहुलियत दिनु पर्दछ, यी मजदुरका समस्या हरू मजदुरहरु नै संगठित भई सयुक्त आन्दोलन द्वारा नै प्राप्त हुने छन, अन्तमा १३१ औ मजदुर दिवस को अवसरमा कोराना भाइरस को महामारी ले सब भन्दा धेरै पिँडा मजदुर वर्गलाई दिएको छ, हामी सबै ले यो महामारी बाट बच्न , संयमता अपनाउन सम्पूर्ण मजदुर वर्गमा अपिल गर्दछौं ।
लेखक
अखिल नेपाल ट्रेड युनियन महासंघ अन्टुक
केन्दिय सदस्य, तथा, कपिलवस्तुका अध्यक्ष हुनुहुन्छ